Wczesne wiosenne warzywa, czyli tzw. nowalijki, różnią się znacznie od tych gruntowych zarówno smakiem, jak sposobem uprawy. Faktem jest, że to pierwsze wynika z drugiego. Inna kompozycja gleby, w której rosną nowalijki, mniejszy dostęp światła (słabsze słońce, krótszy dzień), sprawiają, że smak i zapach nowalijek jest słabszy niż warzyw gruntowych. Często są bardziej intensywnie nawożone, czego konsekwencją jest większa zawartość azotanów i azotynów. Czasami, choć oczywiście nie zawsze, zawartość tych związków przekracza dopuszczalne normy, co może mieć negatywny wpływ na zdrowie. Szczególnie szkodliwe są azotyny, z nich bowiem mogą się tworzyć w organizmie szkodliwe związki - nitrozoaminy, które są podejrzewane o właściwości rakotwórcze. Azotyny mogą szkodzić zwłaszcza małym dzieciom, u których reagują z hemoglobiną, przez co zostaje ograniczona jej zdolność do przenoszenia tlenu. Czy zatem warto jeść nowalijki?
Czy warto jeść?
Jedząc nowlaijki trzeba zachować umiar. Na pewno nie trzeba ich sobie odmawiać, gdyż zawierają także cenne witaminy i sole mineralne. Duszona młoda kapusta czy wiosenny barszczyk z botwiny raz na jakiś czas nas nie zabije, warto też dodawać nowalijki po trosze do kanapek i sałatek. Zachowajmy jednak umiar. Nowalijki mogą być bowiem groźne wtedy, gdy będziemy je zjadali w dużych ilościach. Dlatego podstawą naszego warzywnego „koszyka” powinny być wczesną wiosną, nadal zeszłoroczne warzywa gruntowe i warzywne mrożonki, a nowalijki tylko jego uzupełnieniem. Natomiast w przypadku małych dzieci nowalijki powinny spełniać jedynie funkcję dekoracyjną.
Jak wybierać i przyrządzać nowalijki
Kupując nowalijki zrezygnujmy z warzyw bardzo wyrośniętych – lepiej wybierać okazy mniejsze, za to o jędrnych liściach i korzeniach. Cienkie, nadwiędnięte, ale duże liście mogą sugerować nadmierną zawartość nawozów. Warto wiedzieć, że do warzyw, które kumulują najwięcej azotanów i azotynów, należą marchew i sałata. Dlatego sięgając po młodą marchew usuwajmy przed przyrządzeniem dokładnie skórkę i odcinajmy górną część korzenia. Przyrządzając młodą kapustę warto pozbyć się głąba, który gromadzi najwięcej zanieczyszczeń. W przypadku młodych ziemniaków i pomidorów koniecznie należy usunąć zielone części warzyw, w nich bowiem gromadzi się solanina – alkaloid działający toksycznie na układ pokarmowy.
Oprócz właściwego wyboru i przygotowania nowalijek, istnieje kilka dodatkowych kroków, które mogą pomóc zminimalizować ryzyko związane z wysoką zawartością azotanów i azotynów. Jednym z nich jest dokładne mycie warzyw pod bieżącą wodą, co może zmniejszyć ilość zanieczyszczeń na ich powierzchni. Ponadto, namaczanie warzyw w wodzie przez około 10-15 minut przed spożyciem może również pomóc w redukcji zawartości azotanów. Warto także pamiętać, aby unikać przechowywania nowalijek w ciepłym i wilgotnym miejscu, gdyż sprzyja to rozwijaniu się mikroorganizmów, które mogą wpływać na wzrost ilości szkodliwych związków. Jeżeli mamy możliwość, warto rozważyć zakup nowalijek z ekologicznych gospodarstw, gdzie stosowanie nawozów chemicznych jest ograniczone, co może wpłynąć na niższą zawartość azotanów i azotynów w warzywach.
