Czym są mofety i jak wyglądają?
Mofety to niezwykłe zjawiska geologiczne, które fascynują zarówno naukowców, jak i turystów swoją tajemniczością i unikalnym charakterem. Są to miejsca, w których na powierzchnię wydostają się gazy pochodzące z głębszych warstw skorupy ziemskiej, głównie dwutlenek węgla, któremu towarzyszą niewielkie ilości metanu, azotu, helu, radonu i innych gazów szlachetnych.
Zjawisko mofet jest ściśle związane z aktywnością wulkaniczną i geotermiczną. Występują najczęściej w obszarach, gdzie skorupa ziemska jest stosunkowo cienka lub poprzecinana uskokami tektonicznymi, co umożliwia gazom głębinowym przedostawanie się na powierzchnię.
W Polsce mofety są zjawiskiem stosunkowo rzadkim, ale niezwykle cennym z naukowego punktu widzenia. Głównym obszarem ich występowania w naszym kraju jest region Podhala w Karpatach. Największą sławę zdobyły mofety w Złockiem koło Muszyny i w Tyliczu.
Jak wyglądają mofety?
To na ogół bąbelkujące źródła lub niewielkie zbiorniki wodne. Wydobywający się na powierzchnię gaz przechodzi przez warstwę wody z charakterystycznym bulgotem, tworząc pieniste bąbelki na powierzchni. W chłodniejsze dni można zaobserwować unoszącą się nad nimi mgiełkę, co dodatkowo podkreśla ich unikalny charakter.
Nazwa "mofeta" pochodzi od włoskiego słowa "mofetta", które oznacza "wyziew". W przeciwieństwie do gejzerów czy fumaroli temperatura gazów w mofetach jest niska, często zbliżona do średniej rocznej temperatury powietrza w danym miejscu, co świadczy o długiej drodze przez skały, powodującej ochłodzenie przed dotarciem na powierzchnię.
Mofety są zakorzenione w kulturze i folklorze wielu regionów. W przeszłości te tajemnicze "oddychające" miejsca często stawały się źródłem legend i mitów, będąc postrzegane jako bramy do podziemnego świata lub siedliska duchów.
Polecany artykuł:
Znaczenie mofet
Dla turystów i miłośników przyrody mofety stanowią fascynującą atrakcję. Obserwowanie bąbelkującej wody w zimnym strumieniu czy słuchanie delikatnego bulgotania wydobywającego się z ziemi gazu to doświadczenia, które na długo pozostają w pamięci.
Równie interesujące są dla naukowców, którzy analizują nie tylko skład chemiczny wydobywających się gazów, ale również ich wpływ na lokalny ekosystem. Badania te dostarczają bezcennych informacji na temat między innymi zmian klimatycznych.
Mofety stanowią naturalne okna, pozwalające zajrzeć w głąb ziemi i lepiej zrozumieć procesy geologiczne zachodzące pod naszymi stopami. Badania prowadzone w okolicach polskich mofet dostarczają cennych informacji na temat struktury geologicznej Karpat, historii aktywności wulkanicznej w tym regionie oraz procesów zachodzących w głębszych warstwach skorupy ziemskiej.
Mofety mocno wpływają na lokalne ekosystemy. W ich bezpośrednim otoczeniu często rozwija się specyficzna roślinność, przystosowana do wysokiego stężenia dwutlenku węgla, tworząc unikalne mikrośrodowiska. Ze względu na cenne właściwości wody nasyconej dwutlenkiem węgla, w niektórych częściach świata mofety były i nadal są wykorzystywane w celach balneologicznych.
Mofety w Polsce
Złockie koło Muszyny
Największa w Polsce mofeta im. prof. Henryka Świdzińskiego znajduje się na dnie bagnistego koryta Złockiego Potoku w Złockiem, blisko szosy prowadzącej do Jastrzębika. Wydostaje się z niej aż 10 metrów sześciennych gazu na minutę. W 1998 roku została uznana za pomnik przyrody nieożywionej. Miejsca, z których wydobywają się gazy, nazwano „Bulgotką” i „Dychawką”.
Wokół nich zbudowano specjalną platformę widokową, która umożliwia bezpieczną obserwację bąbelkującej wody, dzięki czemu mofeta jest dostępna dla zwiedzających. W okolicy zamontowano również tablice informacyjne, schodki oraz kładkę, ułatwiającą dostęp do atrakcji.
Tylicz
Historia mofety w Tyliczu sięga XVI wieku, kiedy wydobywano z niej ochrę używaną w kuźniach. W okresie PRL zbudowano tu tajny ośrodek, w którym badano, czy algi nadają się na pokarm dla kosmonautów. Zbudowano w tym celu pokaźną liczbę małych, betonowych basenów, do których tłoczono wodę i wydostający się z mofety dwutlenek węgla.
Projekt został szybko porzucony, a źródło zasypano ziemią. Dziś mofeta znów działa i jest dostępna dla turystów. Można tu nawet zobaczyć dobrze zachowane pozostałości po basenach do hodowli alg w postaci jedenastu połączonych kręgów. Na terenie mofety zbudowano drewniany taras, mostek, altankę oraz tablice informacyjne, na których opisano historię tego miejsca.
Uwaga! Zawsze należy pamiętać o zachowaniu ostrożności podczas wizyty w okolicach mofet. Dwutlenek węgla, główny składnik gazów mofetowych, jest cięższy od powietrza, przez co gromadzi się w zagłębieniach terenu. Wysokie stężenie dwutlenku węgla może być niebezpieczne dla organizmów żywych, ponieważ zastępuje tlen w powietrzu, co może prowadzić do uduszenia. Mofety mogą więc być potencjalnym zagrożeniem dla zwierząt i ludzi.
Polecany artykuł:
